Józef Grzegorz Puchalski, osoba o wyjątkowym wkładzie w historię medycyny wojskowej, przyszedł na świat 2 marca 1766 roku w Garwolinie. Jego życie zawodowe związane było z wojskiem, gdzie pełnił rolę chirurga wojskowego, zdobywając duże uznanie w tej dziedzinie.
W ciągu swojej kariery Puchalski osiągnął stopień pułkownika w wojskach polskich. Jako medyk przyszło mu brać udział w kampaniach napoleońskich, co świadczy o jego zaangażowaniu w ważne wydarzenia historyczne tamtych czasów. Jego działalność w służbie wojskowej trwała aż do jego śmierci, która miała miejsce 5 marca 1833 roku w Kaliszu.
W armii Rzeczypospolitej i Legionach Polskich
Józef Grzegorz Puchalski wywodził się z rodziny szlacheckiej, która posługiwała się herbem Ślepowron. Jego rodzicami byli Jan i Elżbieta, co świadczy o jego aristokratycznych korzeniach. Po ukończeniu studiów z zakresu medycyny, zdecydował się na wstąpienie do polskiej armii. W trakcie wojny w 1792 roku oraz powstania w 1794 roku, pełnił obowiązki dywizyjnego sztabs-chirurga wojsk koronnych, co podkreśla jego znaczącą rolę w tych burzliwych czasach.
Po dotkliwej klęsce, która miała miejsce w czasie powstania, Puchalski znalazł się na emigracji w Francji. Tam pracował w szpitalach wojskowych, przyczyniając się do opieki nad rannymi żołnierzami. Z końcem lipca 1797 roku zgłosił się do służby w Legionach Polskich, pod dowództwem generała Józefa H. Dąbrowskiego. Niestety, napotkał trudności i odmowę ze strony władz francuskich, co odwlekało jego powrotną służbę.
Dopiero w listopadzie 1799 roku podjął służbę w Legii Naddunajskiej, gdzie miał możliwość działać jako chirurg I klasy. Podczas służby pod dowództwem pułkownika Wojciecha Turskiego, Puchalski wziął udział w wielu ważnych bitwach, w tym w zwycięskiej bitwie pod Hohenlinden, co oznaczało istotny wkład w walki o niepodległość kraju.
W służbie włoskiej
Po rozformowaniu Legionów, Józef Grzegorz Puchalski wraz ze swoim pułkiem ułanów przeszedł na etat zależnej od Francji Republiki Włoskiej, która od 1805 roku przekształciła się w Królestwo Włoch. W tym nowym kontekście wojskowym znalazły się wszystkie polskie jednostki. Podczas swojej służby, Puchalski, razem z innymi oficerami, znalazł się w konflikcie z dowódcą pułku Aleksandrem Rożnieckim.
W marcu 1804 roku, podczas okupacji regionu Apulia, Puchalski, walcząc z własną chorobą, leżąc z gorączką, odmówił udzielenia pomocy rannemu ułanowi, co doprowadziło do nałożenia na chirurga aresztu domowego przez szefa szwadronu, Jana Konopkę, który nakazał umieścić dwóch ułanów przy łóżku Puchalskiego.
Po tym wydarzeniu Puchalski postanowił przenieść się do 4 półbrygady, a później do 1 regimentu piechoty, którym dowodził Józef Grabiński, żywiący niezwykle negatywne uczucia wobec Rożnieckiego.
W czasie swojej służby na Półwyspie Apenińskim, Puchalski związał się bliskimi relacjami z generałem J. H. Dąbrowskim, który pełnił rolę generalnego inspektora kawalerii włoskiej, stając się tym samym jego protegowanym. Po tragicznej śmierci pierwszej żony Dąbrowskiego, która miała miejsce 3 października 1803 roku, generał oddał pod opiekę Puchalskiego swojego syna, Jana Michała, kapitana kawalerii.
W 1804 roku Puchalski został członkiem loży masońskiej „L’Union”, w której przeważali Polacy z regimentu Grabińskiego. Okres ten był także czasem intensywnych działań wojennych; podczas kampanii 1805/1806 Puchalski wziął udział w walkach przeciwko wojskom brytyjskim oraz neapolitańskim powstańcom, biorąc między innymi udział w bitwach pod Castelfranco i pod Cosenzą, gdzie odniósł rany.
W armii Księstwa Warszawskiego
Po utworzeniu Księstwa Warszawskiego w 1807 roku, Józef Grzegorz Puchalski rozpoczął służbę w sztabie generała Dąbrowskiego. Jednym z ważniejszych wydarzeń w jego karierze była bitwa pod Frydlandem, która miała miejsce 14 czerwca tegoż roku, podczas której odniósł kolejne rany. Wkrótce po tych wydarzeniach, uzyskał rangę pułkownika i został naczelnym chirurgiem legii pod dowództwem generała Dąbrowskiego.
W czasie wojny w 1809 roku Puchalski brał udział w walkach pod Gorzycami. Po zakończeniu tego etapu walk, ponownie został wyróżniony i wyznaczono go na inspektora generalnego szpitali wojskowych.
W 1812 roku Puchalski wziął udział w wyprawie na Rosję. Po klęsce Napoleona znalazł się w Saksonii, gdzie znowu działał pod dowództwem generała Dąbrowskiego. Po przybyciu do Lipska, opiekował się ciężarną żoną generała, która była w zaawansowanej ciąży. Później, zajął się jej przewozem do męża w Paryżu, gdzie 14 marca 1814 roku przyszła na świat ich córeczka. Puchalski odegrał также istotną rolę, pomagając Dąbrowskim w ich powrocie do kraju.
Po klęsce Napoleona
W lipcu 1814 roku Józef Grzegorz Puchalski dotarł do Poznania, gdzie objął stanowisko przewodniczącego komisji zajmującej się egzaminowaniem urzędników zdrowia armii polskiej. Już w 1816 roku Puchalski postanowił zrezygnować z działalności w armii Królestwa Polskiego i osiedlił się w Kaliszu. Tam zakupił dom, który charakteryzował się architekturą pałacową, wzniesiony około 1820 roku lub w latach 1828/1829, najprawdopodobniej według projektów Sylwestra Szpilowskiego lub Franciszka Reinsteina, obecnie usytuowany przy placu Kilińskiego.
W 1828 roku Puchalski nabył podkaliski majątek Zakrzyn od rodziny generała Umińskiego. Niestety, jego życie zakończyło się tragicznie – zmarł 5 marca 1833 roku w Kaliszu i znalazł spoczynek na tamtejszym cmentarzu katolickim. Na jego grobie zachowała się kamienna tablica inskrypcyjna, stanowiąca jedną z najstarszych na tym cmentarzu.
Po odejściu Puchalskiego, jego wdowa ogłosiła sprzedaż pałacu, który był wyposażony w zaplecze gospodarskie, wozownię, stajnię oraz ogrody. Pałac przeszedł w ręce kaliskiego Żyda, znanego jako Puławski, co doprowadziło do używania dwojakiej nazwy: pałac Puchalskich lub pałac Puławskich. W tym samym domu, w którym mieszkała wdowa po Puchalskim, wychowywała się wraz z rodzicami Maria Konopnicka.
Odznaczenia
W historii wielu ludzi mamy do czynienia z wyróżnieniami, które potwierdzają ich zasługi oraz oddanie dla kraju. Poniżej znajdują się odznaczenia, jakie otrzymał Józef Grzegorz Puchalski:
- Krzyż Orderu Legii Honorowej – 1 października 1807,
- Krzyż Kawalerski Virtuti Militari – 11 stycznia 1810.
Przypisy
- Stanisław Małyszko: Zabytkowe cmentarze przy Rogatce w Kaliszu. Kalisz: Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 2012, s. 269–270. ISBN 978-83-62689-09-5.
- Władysław Kościelniak: Leksykon kaliski. Kalisz: Edytor, 2008, s. 168–169. ISBN 978-83-60579-36-2.
- Władysław Kościelniak: Pałac Puchalskich. www.info.kalisz.pl. [dostęp 16.02.2017 r.]
- Andrzej Drewicz: Przewodniki. Pałac Puchalskich. wkaliszu.pl. [dostęp 16.02.2017 r.]
- Dziennik Urzędowy Województwa Kaliskiego, nr 3 z 1828 roku. 15.01.1828 r. [dostęp 30.12.2019 r.]
- Jan Pachoński: Legiony Polskie 1794-1807. Prawda i legenda. T. 4: Z ziemi włoskiej do Polski 1800-1807. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1979, s. 230–231, 425, 428.
- Jan Pachoński: Jan Henryk Dąbrowski 1755-1818. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1981, s. 307, 323, 474. ISBN 83-11-07252-3.
- Jan Pachoński: Polski Słownik Biograficzny. T. 29. Warszawa: 1986, s. 315–316.
Pozostali ludzie w kategorii "Wojsko i służby mundurowe":
Kazimierz Mroziński | Dariusz Zawadka | Stanisław LikiernikOceń: Józef Grzegorz Puchalski